Een dynamische of statische visie op cultuur
De vraag naar de afbakening van een cultuur, om vervolgens te kunnen bepalen wie al dan niet tot die cultuur behoort, is een vraag naar de opvatting die we hebben over cultuur. Meer bepaald of we een dynamische of statische visie hebben op cultuur. We baseren ons hier op Sierens, 2007 Sierens, S. (2007). Leren voor diversiteit. Leren in diversiteit. Burgerschapsvorming en gelijke leerkansen in een pluriforme samenleving. Een referentiekader. Universiteit Gent: Steunpunt Diversiteit & Leren. .
Een traditionele, statische visie op cultuur stelt dat elke cultuur samenvalt met een specifieke gemeenschap en dat elke gemeenschap een bepaalde, gedeelde cultuur heeft die haar onderscheidt van de andere. Dit welomlijnd geheel van normen, waarden en gedragingen kan dan in botsing komen met een ander cultuurgeheel. Het accent leggen op die zaken waardoor culturen van elkaar verschillen, leidt al gauw tot denken in termen van ‘onze cultuur’ versus ‘andere culturen’.
Via zo’n benadering verliezen we echter de verschillen binnen de groep zelf en verschuivingen in de tijd en over generaties uit het oog. Ook processen van culturele vermenging vallen bij deze benadering buiten het vizier en worden eerder als uitzonderlijke randfenomenen beschouwd.
Interculturele contacten worden volgens deze statische visie problematischer naarmate de verschillen tussen de betrokken groepen groter worden. Om probleemloos te kunnen omgaan met mensen van een ‘andere cultuur’ moet je dan de normen, waarden en gedragingen van die cultuur aanleren en op een juiste manier toepassen.
Een dynamische visie op cultuur ziet cultuur als een constructie die ontstaat en verandert doorheen sociale interactie. Dit maakt dat cultuur voortdurend onderhevig is aan de veranderingsprocessen die eigen zijn aan gemeenschappen. Zo is cultuur eerder een chaotisch, moeilijk af te bakenen gegeven in plaats van een welomlijnde bundel van vaste groepskenmerken.
Deze dynamische cultuuropvatting erkent dat wij allen onderworpen zijn aan wisselende culturele sferen. Zo omvat elke persoon vaak een veelheid aan kris kras door elkaar lopende culturele dimensies die gebonden zijn aan beroepsgroepen, sociaal-economische klassen, taalgemeenschappen, religieuze gemeenschappen, opleidingen, leefstijlen, ... . Deze gaan elk gepaard met, al dan niet tegenstrijdige, rollen en verwachtingen. Dit zorgt ervoor dat de cultuur van een persoon, maar ook van een bepaalde groep, steeds hybride is. Bovendien bestaat er niet zoiets als homogene nationale of etnische culturen. Dagelijks doorkruisen mensen hun verschillende culturele werelden en ontwikkelen ze vaardigheden, houdingen en inzichten om met de verschillen en gelijkenissen tussen deze werelden om te gaan. Daarbij is cultuur als een leidraad waardoor individuen zich laten leiden in routineuze handelingen en gangbare ideeën, een grote rol speelt in het overwegen van keuzemogelijkheden en waar ze zich andere keren bewust tegen afzetten.
Mensen zijn dus geen wezens waarin cultuur zit geprogrammeerd als een software, maar hebben net de capaciteit om bewuste keuzes te maken en creatief om te springen met cultuur. Deze capaciteit staat ook bekend als agency.
Interculturele communicatie is in deze dynamische benadering van cultuur een proces waar in de eerste plaats de interactie tussen individuen binnen een specifieke moment en context voorop staat. Groepen communiceren niet, personen wel. In deze interculturele communicatie kunnen mensen met verschillende culturele achtergronden hun visies verduidelijken en zo, in sommige gevallen, iets gemeenschappelijks, ‘iets nieuws’ creëren. Voor interculturele communicatie bestaat dus geen kant en klaar, voorspelbaar verloop.
Verruim je blik Multiperspectiviteit op hoofddoeken
