Is dit talensensibilisering?

Oefening

Doelstellingen

• In beschreven lessituaties kunnen herkennen of talensensibilisering al dan niet aan bod komt.

Timing

Kort (deel van een lesuur)

Richtlijnen

Met wie?

• De voorgestelde werkvorm ‘hoekendebat’ stelt geen vereisten aan groepsgrootte of -samenstelling.
• Deze oefeningen kan ook individueel gemaakt worden. Zo gaat echter de meerwaarde van het  samenwerkend leren Samenwerkend leren besteedt veel aandacht aan de wijze waarop lerenden elkaar waarnemen en met elkaar interageren. Op die manier kan je werken aan statusproblemen van zwakkere lerenden. De grote troef van samenwerken is dat uiteenlopende perspectieven sneller naar voren komen en kunnen leiden tot gezamenlijke opbouw van kennis.  verloren.

Voorbereiding

• Voorzie beschrijvingen van lessituaties op basis waarvan de reflectie kan gemaakt worden of talensensibilisering in de beschreven lessituatie al dan niet aan bod komt. Op deze bronnenkaart vindt u lessituatiesbeschrijvingen uit 'Is die taal van ver of van hier? Wegwijs in talensensibilisering van kleuters tot adolescenten' (Devlieger, 2012, p. 11).  

Opdracht

1. Een lessituatie wordt voorgelezen door de begeleider. In de ruimte worden drie hoeken aangewezen. Elke hoek staat voor een mogelijk antwoord op de vraag: ‘Is dit talensensibilisering?’. De drie antwoordmogelijkheden zijn: Ja, nee of mogelijk.

2. Studenten schrijven op papier hun antwoord op met een motivering van hun antwoord.

3. Studenten gaan naar de hoek van hun keuze. Daarbij overleggen hun motivering met de andere aanwezigen in de hoek. Dit kan mogelijks leiden tot een klasdiscussie. Daarbij kan een wedstrijdelement worden ingevoegd als ‘overlopen’ wordt toegelaten. Welke groep kan de meeste overlopers lokken?

4. De docent vult deze discussie aan met de oplossingen uit de nabespreking.

5. Studenten noteren tot slot de belangrijkste bevindingen uit deze discussie.

6. Een nieuwe lessituatie wordt voorgelezen.

Nabespreking

De oplossingen uit: Devlieger, M. e.a. (2012). Is die taal van ver of van hier? Wegwijs in talensensibilisering van kleuters tot adolescenten. Leuven/Den Haag: Acco, p. 13-15.

1: Ja. De leerkracht werkt hier op een talensensibiliserende manier. De straatwandeling levert de leerlingen van juf Tineke heel wat stof tot nadenken over communicatievormen, taalvariëteiten, taalregisteres, de aanwezigheid van andere talen dan het Nederlands in hun onmiddellijke omgeving op.

2: Mogelijk. Dit is een illustratie van Content and Language Integrated Lerarning (CLIL) of het geïntegreerd en gelijktijdig leren van taal en vakinhouden. Daarbij is het de bedoeling een vak in een adere taal te geven dan de schooltaal zodat leerlingen de onmiddellijke toepassing van dei taal zien. Meestal gaat het daarbij om meerderheidstalen, officiële landstalen of andere prestigetalen. Sander, Maryam en al hun medeleerlingen krijgen les in de meerderheidstaal (het Nederlands) en in vreemde talen als vak (Frans en Engels). Daarnaast kunnen ze kiezen voor de vakken economie en aardrijkskunde in een vreemde taal (de prestigetaal Engels). Op de vraag of dit voorbeeld uit de test een voorbeeld is van talensensibilisering, moeten we het antwoord schuldig blijven. De beschrijving van het voorbeeld biedt hiervoor te weinig informatie. Want net zoals je op een talensensibiliserende manier aan taalinitiatie kan doen, kan je ook op een talensensibiliserende manier CLIL aanbieden.

3: Mogelijk. Dit is een voorbeeld van immersieondewijs. Bij immersieonderwijs krijgen sprekers van ee meerderheidstaal, zoals het Frans bij Thibault, een groot deel van de lessen in een andere meerderheidstaal, officiële taal of prestigetaal, in dit geval het Nederlands. De lesgevers zijn meestal native speakers van de immersietaal. We beschikken over te weinig informatie om te weten of het immersieonderwijs in de school van Thibault al dan niet op een talensensibiliserende manier wordt aangeboden. Beide zijn mogelijk.

4: Mogelijk. De opmerking van Bilal rond de Turkse genitiefvorm en de reflectie over dit fenomeen aan de hand van de andere aanwezige thuistalen in de klas maakt de les taalbeschouwing rijker.

5: Mogelijk. De leerkracht werkt hier op een talensensibiliserende manier. De leerkracht werkt hier op een talensensibiliserende manier. Tijdens de mooiste-woord-activiteit (een activiteit uit het talensensibiliseringspakket ‘Talen op een kier’) leren de kleuters van meester Bart op een speels-zintuigelijke manier over de emotionele binding met de taal.

6: Mogelijk : dit is een voorbeeld van taalinitiatie. Via een laagdrempelige en speelse manier maken jongen kinderen kennis met één vreemde taal die later wordt aangeleerd als vak. Of juf Marie op een talensensibiliserende manier aan taalinitiatie doet, kunnen we uit dit voorbeeld niet opmaken. 

Alternatieven en transfer

Alternatieve werkvormen

• Aftikdiscussie.
• Piramidediscussie.
• Rondje.
• Carrousel.
• De lijn.
• Denken-delen-uitwisselen.

Alternatieve toepassingen

• Beschrijf lessituaties die onmiddellijk van toepassing zijn op de context waarin de studenten terechtkomen.
• Laat studenten zelf lessituaties beschrijven waarover ze twijfelen of talensensibilisering daarin al dan niet aan bod komt.

Transfer

• Op welke manier wordt binnen de lerarenopleiding talensensibiliserend lesgegeven? Hoe krijgt dit concreet vorm? Kunnen studenten op basis van deze voorbeelden de transfer maken naar hun eigen lespraktijk?
• Via  samenwerkend leren Samenwerkend leren besteedt veel aandacht aan de wijze waarop lerenden elkaar waarnemen en met elkaar interageren. Op die manier kan je werken aan statusproblemen van zwakkere lerenden. De grote troef van samenwerken is dat uiteenlopende perspectieven sneller naar voren komen en kunnen leiden tot gezamenlijke opbouw van kennis.  wordt in deze oefening gewerkt aan  multiperspectiviteit Omgaan met diversiteit houdt in dat men zich los kan maken van het eigen perspectief, via verschillende invalshoeken naar zaken kan kijken én zich kan inleven in het perspectief van degenen met wie men in interactie treedt. ,  dialoog & samenwerking De dialoog is de gespreksvorm waarin diversiteit het best tot haar recht komt. Er wordt tijd uitgetrokken om te luisteren en op een evenwaardige manier tot uitwisseling van betekenissen te komen. Samenwerking is de handelwijze waarbij diversiteit als meerwaarde wordt benut. Samenwerken in heterogene groepen kan soms tot conflicten leiden. Maar ook dat is een normaal gegeven waar we moeten leren mee omgaan.  en  leren-van-elkaar We creëren onder invloed van onze interactie met anderen actief nieuwe referentiekaders en stellen de bestaande voortdurend bij. Essentieel hierbij is een basishouding van reflectie en zelfkritiek, zowel op ons zelf als op tradities, verworvenheden, normen en waarden van de groepen waartoe we behoren. .