Met de mond vol tanden

Oefening

Doelstellingen

• Zicht krijgen op de eigen verbale reacties op grensoverschrijdend gedrag.
• Voor- en nadelen van die reacties leren zien.
• Het eigen gamma van verbale reacties op grensoverschrijdend gedrag uitbreiden.
• Verbale reacties afwegen tegenover de sleutelcompetenties voor leren VOOR diversiteit.

Timing

Middellang (groot deel van een lesuur/volledig lesuur)

Richtlijnen

Met wie?

• Deze oefening wordt gemaakt in groepen van 4 à 5.

Voorbereiding

• Voorzie een grote stapel kladpapiertjes.
• Enkele heftige situaties en uitspraken uit de onderwijscontext. 
• Dit schema wordt op het bord getekend:

• De bronnenkaart 'Soorten reacties op heftige uitspraken' voor bij de nabespreking. 

Opdracht

Deze oefening is gebaseerd op de gelijknamige oefening in: Frans, E. e.a. (2001). Sociaal competente leerkrachten. Leren omgaan met diversiteit, grenzen en grensoverschrijdend gedrag, seksualiteit en intimiteit.  In opdracht van Vlaams Minister van Onderwijs en Vormen Marleen van der Poorten. Deze map kan je hier downloaden.

1. De begeleid(st)er leest de verschillende uitspraken en/of situaties voor. Voor elke situatie bedenkt elk groepje minstens een vijftal antwoorden gedurende een vijftal minuten (tot de inspiratie is uitgeput). Het is nu nog niet belangrijk om na te denken wat een ‘goed’ of ‘slim’ antwoord is. Alles wat men kan bedenken als mogelijk antwoord mag opgeschreven worden.  Per uitspraak wordt 1 kladpapier gevuld.

2. Nadat alle uitspraken/situaties zijn voorgelezen dienen de studenten hun antwoorden te ordenen volgens de 5 categorieën van het bordschema. Laat de studenten intuïtief nadenken over wat deze categorieën mogelijk kunnen betekenen. 

3. Nu worden plenair één voor één de reacties op de verschillende situaties besproken. Enkele sturende vragen:

• Past dit voorbeeld echt in deze kolom?
• Kun je voor die situatie een voorbeeld geven uit elke kolom?
• In welke kolom heb je de meeste antwoorden? Weet je hoe dat komt?
• Wat zijn de voor-en nadelen van de verschillende soorten reacties?
• Wat zijn de consequenties van de verschillende reacties?
• Zie je verbanden tussen de reacties?

4. In een volgende fase wordt nagegaan op welke wijze de verschillende reacties aansluiten bij de sleutelcompetenties voor leren VOOR diversiteit.

5. Met de groep kunnen voor elke vorm van reageren tips ontwikkeld worden wanneer en hoe deze kunnen gebruikt worden.

Tip: Maak de deelnemers erop attent dat je best verschillende reacties in je repertoire kunt hebben, zodat je in een situatie kunt kiezen wat het beste past. Zo kan je desnoods ook overschakelen naar een andere strategie (bijvoorbeeld kordater) als dat nodig zou zijn.

Tip: Wijs de deelnemers op het verband tussen ontwijkend reageren en het oppoten van irritatie, waardoor je op de lange duur vaak ‘plots’ bij agressie uitlokkende antwoorden uitkomt. 

Nabespreking

De bronnenkaart 'Soorten reacties op heftige uitspraken' kan ondersteuning bieden bij de nabespreking. 

Alternatieven en transfer

Alternatieve werkvormen

• Deze oefening kan, mits enkele aanpassingen, ook gemaakt worden via een online discussieforum.

Alternatieve toepassingen

• Baseer deze oefening op uitspraken die door de deelnemers zelf werden geïnventariseerd in het kader van de eigen lespraktijk of stage. 

Transfer

• Het bewust voorbereiden van studenten op situaties waarin ze met hun ‘mond vol tanden staan’ zorgt ervoor dat ze vooraf kunnen nadenken over reactiemanieren die aansluiten de sleutelcompetenties voor leren VOOR diversiteit. 
• Via samenwerkend leren wordt in deze oefening gewerkt aan  dialoog & samenwerking De dialoog is de gespreksvorm waarin diversiteit het best tot haar recht komt. Er wordt tijd uitgetrokken om te luisteren en op een evenwaardige manier tot uitwisseling van betekenissen te komen. Samenwerking is de handelwijze waarbij diversiteit als meerwaarde wordt benut. Samenwerken in heterogene groepen kan soms tot conflicten leiden. Maar ook dat is een normaal gegeven waar we moeten leren mee omgaan.  en  leren-van-elkaar We creëren onder invloed van onze interactie met anderen actief nieuwe referentiekaders en stellen de bestaande voortdurend bij. Essentieel hierbij is een basishouding van reflectie en zelfkritiek, zowel op ons zelf als op tradities, verworvenheden, normen en waarden van de groepen waartoe we behoren. .