Visie op diversiteit

Wil je nagaan in welke mate je als lid van de samenleving, toekomstige leraar, lerarenopleider of lerarenopleiding omgaat met diversiteit? Doe dan de screening!

Via het screeningsinstrument Diversiteit en Onderwijs – DISCO – kan je screenen in welke mate je als school of als leraar omgaan met diversiteit stimuleert ten aanzien van leerlingen, collega’s, ouders en buitenschoolse partners. Ook kan je via DISCO nagaan hoe competent een klasgroep is op het vlak van omgaan met diversiteit.

Wat is diversiteit?

Een brede invulling

Diversiteit verwijst naar de sociale, culturele en etnische verscheidenheid in de samenleving, naar verschillen tussen schooltaal en thuistaal, naar verschillen in persoonlijke en lichamelijke beleving, naar verschillen in talenten, interesses, bezigheden, zienswijzen, behoeften, vormen van onderwijsbetrokkenheid, … .

Diversiteit omvat een ruim spectrum aan dimensies. Deze vinden we terug bij leerlingen, schoolpersoneel, ouders, opvoeders, ... .  Elke klas en elke school is dus multicultureel: overal zijn er verschillen en gelijkenissen te vinden die een grote rol kunnen spelen in de omgang met elkaar. Daarbij is het minstens even belangrijk stil te staan bij de wijze waarop mensen deze verschillen en gelijkenissen beleven. Deze zijn immers niet steeds voor iedereen in elke stituatie even relevant en hun betekenis verandert bovendien voortdurend ( Ernalsteen, 2002 Ernalsteen, V. (2002). Brede schOUDERS: een werkboek. Gent: Steunpunt Intercultureel Onderwijs, Universiteit Gent. , Sierens, 2007 Sierens, S. (2007). Leren voor diversiteit. Leren in diversiteit. Burgerschapsvorming en gelijke leerkansen in een pluriforme samenleving. Een referentiekader. Universiteit Gent: Steunpunt Diversiteit & Leren.  ). 

Om aan intercultureel onderwijs te doen, komt het er dus niet enkel op aan om verschillen te zien en aanvaarden, maar er ook mee te leren omgaan - leren VOOR diversiteit - en ze te benutten in het leerproces - leren IN diversiteit ( Sierens, 2007 Sierens, S. (2007). Leren voor diversiteit. Leren in diversiteit. Burgerschapsvorming en gelijke leerkansen in een pluriforme samenleving. Een referentiekader. Universiteit Gent: Steunpunt Diversiteit & Leren.  ).

In een oudercomité is het voor een moeder van Spaanse afkomst en voor een moeder van Belgische afkomst relevanter dat hun beide dochters in dezelfde klas zitten en met elkaar bevriend zijn, dan dat ze elk een andere talige en etnische achtergrond hebben. In de lessen taalvaardigheid is het verschil in talige achtergrond tussen de beide vriendinnen voor de leerkracht vaak wel belangrijk. Dit speelt dan weer minder mee tijdens bijvoorbeeld lichamelijke opvoeding (Uit: Ernalsteen, 2002 Ernalsteen, V. (2002). Brede schOUDERS: een werkboek. Gent: Steunpunt Intercultureel Onderwijs, Universiteit Gent. ).

Diversiteit als normaliteit

Diversiteit wordt al te vaak beschouwd als een abnormaal gegeven: alles wat afwijkt van de norm valt onder de noemer ‘diversiteit’. Daarbij zien mensen zichzelf dikwijls als normaal, de standaard. De ander, die afwijkt van die standaard, wordt dan gecategoriseerd onder één kenmerk, een zogenaamde ‘doelgroep’ (bv. migrant, homo, kansarme, …). Dit categoriseren gaat bovendien vaak samen met het moraliseren, waarbij we die ‘ander’ moeten respecteren. De eigen positie van ‘norm’ of het idee rond ‘normaliteit’ blijft daarbij onveranderd ( Sierens, 2007 Sierens, S. (2007). Leren voor diversiteit. Leren in diversiteit. Burgerschapsvorming en gelijke leerkansen in een pluriforme samenleving. Een referentiekader. Universiteit Gent: Steunpunt Diversiteit & Leren.  ).

Omgaan met verschillen is echter leren dat verschillen normaal zijn, gewoon zijn, wijdverbreid zijn, en dus de norm zijn!

Waarom leren omgaan met diversiteit in het onderwijs?

Vandaag de dag zit de samenleving boordevol diversiteit. Je hoeft de verschillen niet bewust op te zoeken, je komt ze dagelijks tegen op straat, in de klas, de opleiding, op het werk, in het ziekenhuis,… . Overal komen we mensen tegen met een verschillende huidskleur of een andere oorsprong, met een andere seksuele oriëntatie, een andere levensstijl of sociale achtergrond, een onbekende taal,… . Of je het nu wil of niet, of je het nu een bedreiging of verrijking vindt, in de meeste situaties word je gedwongen om op de één of andere manier om te gaan met diversiteit.

Deze alledaagse omgang tussen mensen die van elkaar verschillen verloopt liefst zo positief mogelijk, maar dat gebeurt vaak niet vanzelf. In sommige gevallen moet je het omgaan met verscheidenheid blijkbaar leren. Het beter leren functioneren in de pluriforme samenleving noemen we de interculturalisering van de samenleving.

In dit interculturaliseringsproces van de samenleving spelen scholen een sleutelrol. Het zijn plaatsen waar kinderen, leerlingen en studenten begeleid kunnen worden om op een adequate manier deel te nemen aan een pluriforme democratische samenleving. We noemen dit leren VOOR diversiteit. Daarnaast kadert het leren omgaan met diversiteit in een gelijkekansenbeleid. Dit betekent dat de diversiteit bij leerlingen en studenten niet moet worden weggeduwd, onzichtbaar gemaakt of verzwegen, maar dat die diversiteit net de basis moet zijn van het leerproces. Dit duiden we aan met leren IN diversiteit.